«تبخال چیست و چگونه درمان می‌شود؟». این، موضوعی است که می‌خواهیم در این مقاله درباره‌ی آن به طور مفصل صحبت کنیم. البته ما در نوشته‌های قبلی، درباره‌ی چند نوع از بیماری‌های پوستی دیگر هم صحبت کرده‌ایم؛ مانند «دلیل ایجاد جوش‌های صورت و بدن».
بدون شک، هر کدام از ما در طول زندگی خود با تبخال‌ها روبرو شده‌ایم که در بخش‌های مختلف بدن، پدیدار می‌شوند. گاهی آن را در اطراف دهان می‌بینید و گاهی در در ناحیه تناسلی. به هر حال، این زخم‌ها و تاول‌های کوچک، می‌توانند در هر جایی از بدن، خودشان را نشان دهند که دلیل ایجاد آن‌ها، ویروس هرپس سیمپلکس یا HSV است.
ولی چطور بفهمیم که به این ویروس دچار شده‌ایم؟ تبخال به چه دلیل‌هایی رخ می‌دهد و چگونه باید آن را درمان کرد؟
تبخال چیست و دلیل ایجاد آن
اگر بخواهیم بدانیم که «تبخال چیست»، باید بگوییم که تبخال، یک نوع بیماری تاولی پوستی است که به دلیل ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) ایجاد می‌شود. این ویروس از طریق تماس نزدیک پوست منتقل می‌شود و روی سلول‌های عصبی پوست تاثیر می‌گذارد و باعث ورم کردن پوست می‌شود.
البته این ویروس هم انواع گوناگونی دارد که می‌تواند روی بخش‌های مختلفی از بدن اثر بگذارد و متاسفانه باید گفت که هیچ راهکار قطعی برای درمان تبخال وجود ندارد؛ ولی روش‌های وجود دارد که می‌شود آن را کنترل و مدیریت کرد.
تبخال با نشانه‌هایی مانند مور مور شدن، سوزش، خارش، درد، احساس ناخوشایند در پوست، گلودرد و سرماخوردگی آغاز می‌شود و در نهایت، به شکل تاول روی پوست پدیدار می‌شود. تبخال، ویروسی است که برای همیشه روی پایانه‌های عصبی پوست باقی می‌ماند و هرگز از بین نمی‌رود و هر چند وقت یک بار دوباره ظاهر می‌شود.
انواع تبخال و راه‌های انتقال آن
چرا دچار تبخال می‌شویم؟ همان طور که گفته شد، ویروس هرپس سیمپلکس (Herpes Simplex)، یک عفونت است که باعث ظاهر شدن تبخال می‌شود و ممکن است در بخش‌های مختلف بدن نمایان شود. ولی تبخال بیشتر در اطراف دهان و در ناحیه تناسلی دیده می‌شود. برای همین، می‌توان گفت که دو نوع تبخال رایج وجود دارد:
- HSV1 یا HSV نوع اول
- HSV2 یا HSV نوع دوم
HSV1 باعث ایجاد تبخال در لب و اطراف دهان می‌شود و HSV2 باعث ایجاد تبخال در ناحیه‌ی تناسلی می‌شود. ولی هر دو نوع ویروس می‌توانند در نواحی مختلف بدن ظاهر شوند.
اگر شما به این عفونت دچار شوید، این ویروس تا پایان زندگی همراه شما خواهد بود؛ ولی احتمال دارد که نشانه‌های آن در برخی افراد ظاهر نشود. HSV یک ویروس رایج است و بر اساس گفته‌های سازمان جهانی بهداشت (WHO) حدود 67 درصد از مردم جهان به HSV نوع اول و حدود 11 درصد مردم هم به HSV نوع دوم دچار می‌شوند.
تبخال دهانی معمولاً از تماس مستقیم پوست انتقال می‌یابد. یعنی شما با کارهای زیر ویروس فعال تبخال را از فرد دیگری دریافت می‌کنید:
- لمس پوست دیگران
بوسیدن - استفاده از لوازم آرایشی (مانند رژ لب)
- استفاده از حوله مشترک
- خوردن و نوشیدن از ظروف یکسان
- و…
ولی تبخال در ناحیه تناسلی از طریق رابطه جنسی، تماس پوستی و یا لباس زیر مشترک منتقل می‌شود. خانم‌های باردار و شیرده هم می‌توانند ویروس تبخال را به جنین و کودک خود منتقل کنند.
بنابراین، هر یک از ما در هر سنی ممکن است به HSV دچار شویم. ولی ابتلا به این ویروس، به این بستگی دارد که تا چه حد در معرض آن قرار داشته باشیم. مثلاً در ابتلا به HSV مقاربتی یا تناسلی، کسانی که رابطه‌ی جنسی پرخطر و بدون کاندوم دارند، احتمال بیش‌تری دارد که به تبخال دچار شوند. در کل، موردهای زیر، احتمال ابتلا به تبخال تناسلی را بالا می‌برد:
- داشتن چند شریک جنسی
- داشتن رابطه جنسی در سن‌های پایین‌تر
- ابتلا به نوع دیگری از عفونت مقاربتی
- ضعیف بودن سیستم ایمنی بدن
البته به جز این موردها، اگر خانم باردار در زمان زایمان به تبخال تناسلی دچار شده باشد، احتمال دارد که نوزاد را هم به HSV تناسلی مبتلا کند که عوارض جدی را برای نوزاد خواهد داشت.
این نکته را نیز به یاد داشته باشید که شاید این ویروس‌ها تا سال‌ها در بدن فرد، غیرفعال بماند و بعد از مدتی، خودش را نشان دهد. کسانی که به HSV دچار شده‌اند تا آخر عمر این ویروس را خواهند داشت. حتی اگر نشانه‌های این بیماری، خود را نشان ندهد، ویروس به زندگی خود در سلول‌های عصبی ادامه خواهد داد.
برخی‌ها شاید به شکل دوره‌ای این بیماری را تجربه کنند. ولی برخی‌ها هم تنها یک بار به این بیماری دچار می‌شوند و پس از آن شاید ویروس غیر فعال شود. البته حتی اگر ویروس به‌صورت غیر فعال در بدن فرد وجود داشته باشد، محرک‌هایی هستند که باعث فعال شدن آن می‌شوند. مانند
- استرس
- دوره قاعدگی
- تب یا ابتلا به بیماری
- بیماری‌های همراه با تب
- قرار گرفتن در معرض نور خورشید یا آفتاب سوختگی
- جراحی
در کل، هر چیزی که باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن شود، باعث بروز تبخال خواهد شد. پس، به جای این که نگران ویروس تبخال باشید، بهتر است که با پزشک خود مشورت کنید و به دنبال راه‌های پیشگیری آن باشید. البته کارشناس‌ها باور دارند که شدت بیماری با گذشت زمان کم‌تر می‌شود؛ چون بدن شروع به تولید آنتی‌بادی می‌کند.
چگونه بفهمیم که به تبخال دچار شده‌ایم؟
بیشتر کسانی که دچار تبخال می‌شوند، شاید ابتدا سوزن سوزن شدن، خارش یا سوزش و سپس، ایجاد زخم یا تاول در اطراف دهان یا اندام تناسلی را تجربه کنند. البته این نشانه‌ها معمولاً بعد از ۲ تا ۲۰ روز از مبتلا شدن به این ویروس خودشان را نشان می‌دهند. در کل، نشانه‌های ابتلا به تبخال به صورت زیر هستند:
نشانه‌های تبخال دهان
در این مورد، معمولاً تاول‌هایی در اطراف دهان یا لب‌ها ایجاد می‌شود که تبخال نام دارد. البته احتمال دارد که تبخال در بخش‌های دیگری از پوست صورت و زبان هم ایجاد شود. زخم‌های ایجاد شده به دلیل تبخال با گذشت ۲ تا ۳ هفته به‌طور کامل خوب می‌شوند.
نشانه‌های تبخال تناسلی
این گونه تبخال‌ها معمولاً روی آلت تناسلی، اطراف یا داخل واژن، روی باسن یا مقعد ایجاد می‌شوند. البته احتمال دارد که این تبخال‌ها در قسمت‌های دیگر بدن هم ایجاد شوند. این نوع تبخال باعث احساس درد هنگام ادرار یا تخلیه ترشحات واژن می‌شود. نشانه‌های این تبخال‌ها معمولاً بعد از ۲ تا ۶ هفته از مبتلا شدن به ویروس تبخال، پدیدار می‌شوند.
کسانی که برای اولین بار به تبخال مبتلا می‌شوند، علاوه بر زخم، تاول و تبخال ممکن است نشانه‌های زیر را هم داشته باشند:
- تب
- درد و خارش
- تورم غدد لنفاوی
- خستگی و احساس ناخوشی
روی هم رفته می‌توان این گونه گفت که در تشخیص دقیق تبخال، سه روش وجود دارد:
- ظاهر پوست
- نمونه‌برداری از پوست با سوآپ توسط پزشک و انجام آزمایش
- انجام تست PCR
روش‌های پزشکی و خانگی برای درمان تبخال
یکی از نکته‌هایی که باید به یاد داشته باشیم، این است که تبخال در بدن پخش می‌شود. برای جلوگیری از پخش شدن ویروس تبخال در بخش‌های گوناگون بدن، بعد از دست زدن به محل تبخال، باید دست خود را بشویید؛ چون ممکن است تبخال به چشم یا واژن منتقل شود.
برای همین، بهترین درمان، پیشگیری از ابتلا به تبخال است. پیش‌تر هم اشاره کردیم که هنوز هیچ روش درمانی برای این ویروس وجود ندارد و بیشتر راهکارهای درمانی که گفته می‌شود، برای رهایی از زخم‌ها و جلوگیری از شیوع بیماری است. البته شاید این زخم‌ها بدون نیاز به درمان هم از بین بروند. ولی برای درمان زودتر، به احتمال زیاد، پزشک داروهای زیر را تجویز می‌کند:
- آسیکوویر (Acyclovir)
- والاسیکلوویر (Valacyclovir)
- فامسیکلوویر (Famcyclovir)
این داروها باعث می‌شوند که خطر انتقال ویروس به افراد دیگر کاهش یابداین داروها ممکن است به شکل خوراکی (قرص) باشند یا به‌صورت کرم و پماد استفاده شوند. زمانی که نشانه‌های این بیماری شدید باشد، شاید داروها به‌صورت تزریقی هم تجویز شوند.
علاوه بر داروهای شیمیایی، روش‌های درمانی خانگی زیر هم ممکن است باعث رفع این بیماری شوند:. ولی هنوز هیچ تحقیقی نشان نداده است که این روش‌های درمانی مفید هستند. بلکه تعدادی از افراد آن را تجربه کرده‌اند:
- مالیدن نشاسته ذرت روی ناحیه آسیب‌دیده
- ریختن آب روی تاول‌ها برای کاهش درد هنگام ادرار کردن
- استفاده از ژل آلوئه‌ورا روی زخم‌ها
- مصرف داروهای مسکن (مانند استامینوفن یا ایبوپروفن)
- حمام کردن با آب نمک
- استفاده از وازلین روی ناحیه آسیب‌دیده
- خودداری از فعالیت‌های جنسی (حتی با محافظت) تا زمانی که علائم از بین بروند.
- استفاده از کرم یا لوسیون روی مجرای ادرار قبل از ادرار کردن (مانند کرم حاوی لیدوکائین)
- شاید استفاده از کمپرس یخ کمک کند. یخ را در پارچه بپیچید و روی پوست بگذارید.
پیشگیری بهتر از درمان است
همان طور که گفته شد، هیچ راهکاری برای درمان تبخال وجود ندارد؛ ولی اقدام‌هایی هست که با رعایت آن‌ها می‌توان از ابتلا به این ویروس یا از انتقال HSV به فردی دیگر جلوگیری کرد. کارهای پیشگیرانه هنگام ابتلا به تبخال دهانی:
- از تماس مستقیم فیزیکی با دیگر افراد خودداری کنید.
- وسیله‌هایی که ویروس را منتقل می‌کنند، به اشتراک نگذارید. مانند لیوان، حوله، ظروف غذاخوری، لباس، لوازم آرایشی و رژ لب.
- هنگام نشانه‌های تبخال از رابطه‌ی جنسی دهانی، بوسیدن یا هر نوع فعالیت جنسی دیگر دوری کنید.
- هنگام استفاده از دارو، دست‌های خود را بشویید و دارو را به کمک پنبه روی زخم بمالید تا تماس با زخم به حداقل برسد.
دریافت مشاوره رایگان!
زیبا بودن، حق شماست. شما می‌توانید هم به صورت حضوری و هم تلفنی، از کارشناس‌های «کلینیک دکتر مریم خیرآبادی» مشاوره بگیرید. برای تماس‌های تلفنی در ساعت‌های کاری، پاسخگوی شما عزیزان هستیم. شما حتی می‌توانید در در واتساپ به ما پیام دهید.
شماره تلفن کلینیک: ۳۴۰۹۱۶۷۴-۰۲۶
شماره تلفن همراه: ۰۹۰۳۹۷۳۳۳۴۶
نشانی کلینیک: کرج، فردیس، فلکه اول، برج نگین البرز، طبقه چهارم، واحد ۱۷
