انواع جوش صورت و بدن یا همان آکنه، یک نوع بیماری پوستی است که شاید فرد را در سن‌های گوناگون درگیر کند و اگر درمان نشود، می‌تواند آسیب‌های پوستی بلندمدتی را روی پوست ایجاد کند و در واقع، اسکار ایجاد کند. ما در مقاله‌ی «درمان جای جوش صورت با لیزر»، یکی از روش‌های درمانی جای جوش را که لیزر است، به طور کامل توضیح دادیم و گفتیم که به چه چیزی «اسکار» می‌گویند.
حالا شاید بپرسید که آکنه چیست؟ در انگلیسی به جوش صورت، acne گفته می‌شود که ما در فارسی به جوش، آکنه هم می‌گوییم. جوش یا آکنه، یک بیماری پوستی است که به دلیل تجمع چربی و سلول‌های مرده در منافذ فولیکول‌های مو ایجاد می‌شوند. این فرآیند معمولاً باعث ایجاد جوش‌های سرسیاه و سرسفید می‌شود که معمولاً در صورت، پیشانی، قفسه سینه، قسمت بالایی پشت و شانه‌ها پدیدار می‌شوند.
آکنه، یک بیماری از واحد مو است! به زبان ساده، هر قسمتی از پوست که توانایی رشد مو داشته باشد، می‌تواند به جوش پوستی دچار شود. آکنه بیش‌تر در میان نوجوان‌ها رایج است؛ ولی در هر سنی می‌تواند ایجاد شود. برای همین، خیلی مهم است که زودتر درمان شود تا بر روی پوست اسکار (جای جوش) ایجاد نشود.
برای انواع جوش صورت و بدن، درمان‌های مفید زیادی در دسترس است؛ ولی آکنه می‌تواند به این درمان‌ها مقاوم باشد. در این صورت، جوش‌ها به آرامی بهبود پیدا می‌کنند و زمانی که از بین می‌روند، تعداد دیگری ظاهر می‌شوند. به همین دلیل، نوع درمان باید با توجه به گستردگی و نوع آکنه و فقط توسط «متخصص پوست و مو» تعیین شود.
دلیل ایجاد آکنه و جوش صورت و بدن
«چرا جوش می زنم؟». این سوالی است که خیلی‌ها از خودشان می‌پرسند. جوش‌های صورت و بدن می‌توانند به دلیل‌های گوناگونی ایجاد شوند؛ ولی در کل، می‌توان چهار دلیل اصلی رو برای ایجاد جوش و آکنه نام برد:
- باکتری‌ها
- تولید بیش از حد چربی در پوست
- فعالیت بیش از حد نوعی هورمن (آندروژن‌ها)
- فولیکول‌های مو که با چربی و سلول‌های مرده‌ی پوست بسته می‌شوند
همان طور که گفته شد، جوش و آکنه معمولاً روی صورت، پیشانی، قفسه سینه، قسمت بالایی پشت و شانه‌ها ایجاد می‌شوند؛ چون این ناحیه‌های بدن، بیش‌تری غده‌های چربی را دارند. فولیکول‌های مو هم به غده‌های چربی وصل هستند.
برای همین، شاید دیواره‌ی فولیکول برجسته شده و جوش سر سفید ایجاد شود یا این که شاید دیواره‌ی فولیکول به روی سطح پوست باز شده، تیره رنگ شود و باعث ایجاد جوش سرسیاه شود. شاید در نگاه اول، به نظر برسد که ماده‌ی آلوده و کثیفی در این جوش‌های سرسیاه باشد؛ ولی در واقع، منافذ باز صورت با باکتری و چربی پر می‌شوند که هنگامی که در تماس با هوا قرار می‌گیرند، قهوه‌ای به نظر می‌رسند. دیگر منافذ پوست که خروجی غده‌های عرق هستند، معمولاً توسط آکنه درگیر نمی‌شوند.
دلیل زیاد شدن جوش صورت و بدن
گاهی ما دنبال این هستیم که چرا جوش‌ها ایجاد می‌شوند؛ ولی گاهی دنبال این هستیم که چرا جوش‌ها زیاد می‌شوند و چه دلیل‌هایی آکنه‌ها را افزایش می‌دهد. دلیل‌های گوناگونی هستند که می‌توانند وضعیت آکنه را بدتر کنند و تعداد جوش‌ها را در قسمتی از بدن افزایش دهد. ولی چند دلیل اصلی که باعث تحریک و تشدید انواع جوش صورت و بدن می‌شوند، عبارت اند از:
1- هورمون‌ها: تغییرهای هورمونی روی جوش تاثیر بالایی دارد و محدود به سن خاصی هم نیست. البته به این معنی هم نیست که همه‌ی جوش‌ها، دلیل هورمونی دارند.
در کل، هورمون‌هایی هستند که در دخترها و پسرها در سن بلوغ افزایش پیدا می‌کنند و باعث بزرگ شدن و زیاد شدن غده‌های چربی پوست می‌شوند. تغییرهای هورمونی در هنگام بارداری و مصرف قرص‌های ضدبارداری هم می‌تواند تولید چربی پوست را افزایش دهد. همچنین، کم بودن مقدار آندروژنی در گردش خون خانم‌ها می‌تواند آکنه را بدتر کند.
2- مصرف داروها: برای نمونه، داروهایی که دارای کورتیکواستروئیدها، تستسترون یا لیتیوم هستند، می‌توانند آکنه را تشدید کنند.
3- رژیم غذایی نامناسب: پژوهش‌ها نشان داده‌اند که خوراکی‌های خاصی مانند شکلات، شیر غلیظ، شیرخشک و خوراکی‌های پر از کربوهیدرات (مانند نان، شرینی، چیپس و دونات) معمولاً آکنه را بدتر کنند.
4- استرس: دلهره و اضطراب می‌تواند وضعیت جوش و آکنه را بدتر کند.
دلیل جوش صورت در سن بالا چیست؟
همان طور که گفته شد، یکی از دلیل‌های ایجاد انواع جوش صورت و بدن، بیماری و سن بلوغ است. ولی بعد از آن سن چرا جوش می‌زنیم. بر اساس پژوهش‌های انجام شده در سال‌های قبل، دلیل‌های زیادی می‌تواند باعث ایجاد جوش در سنین بالا شوند که برخی از آن‌ها عبارت اند از:
- استرس و اضطراب زیاد
- مصرف قرص‌ها و داروهای هورمونی برای جلوگیری از بارداری
- یائسه شدن در سنین ناباروری و پس از پایان دوره‌ی قاعدگی
- مصرف برخی داروها مانند لیتیوم، داروهای ضد تشنج و کورتیکواستروئیدها
استفاده از داروهای گفته شده در بالا می‌توانند حتی در سن‌های بالای ۷۰ سال هم باعث ایجاد آکنه و جوش شوند. البته در افراد با سن بالا، شروع ناگهانی آکنه‌ی شدید شاید نشانه‌ی یک بیماری زمینه‌ای باشد که باید توسط پزشک بررسی شود. همچنین، برخی از لوسیون‌ها و پاک‌کننده‌های بدون نسخه و محصولات پوستی می‌توانند باعث واکنش‌های پوست به صورت جوش شوند.
دلیل جوش صورت در خانم‌ها چیست؟
برخلاف مردها، خانم‌ها بیش‌تر در معرض انواع جوش صورت و بدن هستند. چون آن‌ها در در دوره‌های مختلفی از زندگی خود جوش می‌زنند و هر کدام، دلیل خاصی دارد. ولی در کل، می‌توان دلیل‌های اصلی ایجاد جوش در خانم‌ها را به صورت زیر بیان کرد:
- سابقه‌ی خانوادگی
- اضطراب و استرس زیاد
- یائسه شدن؛ یکی از مهم‌ترین دوره‌های تغییر هورمونی، دوره‌ی یائسگی است.
- آرایش کردن؛ استفاده از مواد شیمیایی و آرایشی، باعث ایجاد جوش می‌شود.
- مصرف قرص‌ها و داروهای هورمونی برای جلوگیری از بارداری؛ زمانی که هورمون‌ها در بدن خانم‌ها کم و زیاد می‌شود، احتمال ایجاد جوش (به ویژه جوش صورت) بیش‌تر می‌شود.
- بلوغ و پریود؛ زمانی که یک دختر به سن بلوغ می‌رسد، میزان هورمون‌ها در بدن او به شدت تفییر می‌کند که بر روی پوست او تاثیر می‌گذارد.
انواع جوش پوستی و نشانه‌های آن
همان طور که قبلاً هم گفته شد، برای درمان جوش‌ها و آکنه‌ها، روش‌های درمانی مختلفی هست. مثلاً شما می‌توانید از روش‌های خانگی برای از بین بردن جوش استفاده کنید؛ ولی اولین قدم برای درمان آکنه، شناخت نوع آکنه و دلیل آن است؛ چون آکنه‌ها از نظر شکل و دلیل ایجاد با هم متفاوت هستند که باید توسط متخصص پوست و مو تعیین شود.
در ادامه، چند نوع آکنه‌ی پوستی و نشانه‌های آن‌ها را بیان می‌کنیم:
1- جوش‌های سرسیاه
منافذ پرشده و سرباز؛ ضایعه‌های روی پوست هستند که پر از چربی اضافی و سلول‌های مرده‌ی پوست هستند و در سطح پوست باز می‌شوند. رنگ سیاه این جوش‌ها به دلیل وجود آلودگی در آن نیست؛ بلکه رنگ سیاه آن به دلیل بازتاب نامنظم نور ناشی از فولیکول‌های مو است. دانه‌های سیاه روی بینی، همان جوش‌های سر سیاه هستند.
2- جوش‌های سرسفید
منافذ پرشده و بسته؛ ضایعه‌های روی پوست هستند که پر از چربی اضافی و سلول‌های مرده‌ی پوست هستند و در سطح پوست بسته می‌مانند. در واقع، چربی و سلول‌های پوستی مانع از باز شدن فولیکول مو می‌شوند.
3- پاپول‌ها
برآمدگی‌های دردناک قرمز کوچک؛ برآمدگی‌های کوچک قرمز یا صورتی رنگ بر روی پوست هستند که به لمس کردن، حساس هستند و دردناک هستند. کندن یا فشار دادن پاپول می‌تواند التهاب را بدتر کند و حتی اسکار ایجاد کند.
4- کورک (پاسچول / پوسچول)
جوش‌های چرکی؛ برآمدگی‌های قرمز که در راس آن‌ها چرک سفید یا زرد وجود دارد. باید از کندن یا فشار دادن پوسچول‌ها خودداری کنید. کندن این ضایعات می‌تواند باعث ایجاد اسکار یا لکه‌های تیره روی پوست شود.
5- ندول‌ها
جوش‌های عمقی؛ برآمدگی‌های دردناک، بزرگ و سفت در سطح زیرین پوست. ندول‌ها، در اعماق پوست ایجاد می‌شوند و اغلب دردناک هستند. ندول‌ها باید توسط متخصص پوست درمان شوند؛ چون درمان‌های بدون نسخه ممکن است قدرت کافی برای از بین بردن آن‌ها را نداشته باشد.
6- کیست‌ها
برآمدگی‌های دردناک پر از چرک در سطح زیرین پوست؛ کیست‌ها، ضایعه‌های بزرگ و پر از چرک هستند. کیست‌ها هم مانند ندول‌ها می‌توانند دردناک باشند و باید توسط متخصص پوست درمان شود. کسانی که ندول و کیست دارند، معمولاً به نوع جدی‌تری از آکنه دچار هستند و به درمان بیش‌تری توسط متخصص پوست و مو نیاز دارند. احتمال به جا ماندن اسکار آکنه در این بیمارها بیش‌تر است.
7- آکنه مکانیکا
جوش ورزشی؛ آکنه مکانیکا به دلیل گرما، اصطکاک و افزایش فشار وارده بر روی پوست و معمولاً در نتیجه‌ی پوشیدن لباس‌های ورزشی (مانند گرمکن یا کلاه بیسبال) ایجاد می‌شود. گاهی به این آکنه، آکنه‌ی جوشی نامیده می‌شود؛ چون بیش‌تر در ورزشکارها اتفاق می‌افتد. برای پیشگیری از دچار نشدن به این نوع جوش، باید زیر لباس‌های ورزشی عرقگیر بپوشید و بلافاصله پس از ورزش، دوش بگیرید.
8- آکنه کنگلوباتا
آکنه کنگلوباتا، یکی از شدیدترین نوع آکنه است که شامل تعداد زیادی جوش عمقی است که در زیر پوست به یکدیگر متصل هستند. این آکنه‌ها می‌توانند بر روی گردن، قفسه سینه، بازوها و باسن ایجاد شوند و معمولاً از خود، اسکار بر جای می‌گذارند. این نوع آکنه در مردها شایع‌تر بوده و گاهی هم به دلیل مصرف استروئیدها یا تستوسترون ایجاد می‌شوند. درمان این نوع آکنه‌ها باید توسط متخصص پوست انجام شود و داروهای بدون نسخه روی این جوش‌ها تاثیرگذار نیست.
شایعه‌هایی درباره‌ی آکنه
حالا که درباره‌ی دلیل‌های ایجاد انواع جوش صورت و بدن صحبت کردیم، بهتر است که درباره‌ی یک سری شایعه نیز صحبت کنیم که تاثیر زیادی در ایجاد جوش‌ها و آکنه‌ها ندارند؛ ولی خیلی‌ها فکر می‌کنند که اگر آن‌ها را انجام ندهند، دیگر جوش نمی‌زنند. در واقع، شایعه‌های زیادی درباره‌ی جوش‌های پوستی هست که بیش‌تر آن‌ها دلیل علمی ندارند و این طور می‌شود گفت که تاثیر کمی روی ایجاد جوش‌ها و آکنه‌ها دارند:
1- خوردن غذای چرب
برخی‌ها فکر می‌کنند که خوردن غذاهای چرب، باعث ایجاد یا تشدید جوش‌های پوستی می‌شود؛ در حالی که معمولاً این گونه نیست. البته شاید کار کردن در یک محیط چرب (مانند آشپزخانه) باعث شود که چربی روی پوست بچسبد و فولیکول‌های مو را مسدود کند و این کار، باعث ایجاد آکنه شود.
2- کثیف بودن پوست
برخی‌ها هم فکر می‌کنند که آکنه به دلیل کثیف بودن پوست ایجاد می‌شود. در حالی که شاید برعکس باشد. شستن زیادی پوست و تمیز کردن آن را صابون‌های زمخت و مواد شیمیایی، پوست را تحریک می‌کند و می‌تواند آکنه را بدتر کند.
3- استفاده از لوازم آرایشی
برخلاف آن چیزی که تصور می‌شود، همه‌ی لوازم آرایشی، آکنه را بدتر نمی‌کنند. اگر از لوازم آرایشی بدون چربی (غیر کمدوژنیک) که منافذ پوست را مسدود نمی‌کنند، استفاده کنید و همیشه آرایش خود را پاک کنید، باعث ایجاد انواع جوش صورت نمی‌شوید. این نکته را نیز در نظر داشته باشید که لوازم آرایشی بدون چربی با داروهای درمان آکنه تداخل ندارند.
دریافت مشاوره رایگان!
زیبا بودن، حق شماست. شما می‌توانید هم به صورت حضوری و هم تلفنی، از کارشناس‌های «کلینیک دکتر مریم خیرآبادی» مشاوره بگیرید. برای تماس‌های تلفنی در ساعت‌های کاری، پاسخگوی شما عزیزان هستیم. شما حتی می‌توانید در در واتساپ به ما پیام دهید.
شماره تلفن کلینیک: ۳۴۰۹۱۶۷۴-۰۲۶
شماره تلفن همراه: ۰۹۰۳۹۷۳۳۳۴۶
نشانی کلینیک: کرج، فردیس، فلکه اول، برج نگین البرز، طبقه چهارم، واحد ۱۷
